NIỀM TỰ HÀO CỦA NGƯỜI TRUNG HOA ĐƯỢC XÂY DỰNG BỞI NGƯỜI VIỆT

NGUYỄN AN XÂY DỰNG TỬ CẤM THÀNH 

Trần Hưng -  Đa chiều Thứ 7 24/6/2017

Người Trung Hoa vốn tự hào về Tử Cấm Thành nguy nga và đồ sộ nằm tọa lạc ở trung tâm thủ đô Bắc Kinh, tòa thành gồm 980 tòa nhà nằm trên diện tích 720.000 m2 này thu hút hàng triệu du khách đến tham quan mỗi năm, được UNESCO công nhận là di sản thế giới vào năm 1987.

Thế nhưng ít ai có thể ngờ rằng niềm tự hào của người Trung Hoa lớn hơn cả Vatican này lại được thiết kế bởi một người Việt tên là Nguyễn An, ông là Tổng công trình sư và là Kiến trúc sư trưởng của Tử Cấm Thành.

Tử Cấm Thành

Tử Cấm Thành. (Ảnh từ internet)

Nhân tài xuất chúng được lựa chọn

Ông Nguyễn An sinh năm  1381 ở Hà Đông, thuở nhỏ ông đã nổi tiếng khắp vùng với đôi tay tài hoa và khéo léo. Vì thế mà năm 1397, khi vua Trần Thuận Tông xây dựng sửa chữa kinh thành Thăng Long, ông đã được mời vào nhóm thợ chính tham gia xây dựng dù mới chỉ 16 tuổi.

Năm 1407 quân Minh đánh bại nhà Hồ, bắt được hai cha con Hồ Qúy Ly, nhà Minh cũng lùng tìm những tài năng đất Việt đưa về phương bắc như Phạm Hoằng, Vương Cấn, Hồ Nguyên Trừng… cùng những danh y thời đấy cũng đều bị bắt sang Trung Quốc.

Đại Việt Sử ký Toàn thư cũng có ghi chép rằng: “Người Minh lùng tìm những người ẩn dật ở rừng núi, người có tài có đức, thông minh chính trực, giỏi giang xuất chúng, thông kinh giỏi văn, học rộng có tài, quen thuộc việc quan, chữ đẹp tính giỏi, nói năng hoạt bát, hiếu để lực điền, tướng mạo khôi ngô, khỏe mạnh dũng cảm, quen nghề đi biển, khéo các nghề nung gạch, làm hương… lục tục đưa dần bản thân họ về Kim Lăng”.

Nguyễn An cũng nằm trong số những tài năng bị đưa sang Trung Quốc với tên gọi là A Lưu (tên tiếng Hán của Nguyễn An), thời điểm này vua Minh Thành Tổ đang trị vì và đang gấp rút xây dựng kinh đô mới ở Bắc Bình (nay là Bắc Kinh). Việc xây dựng một kinh thành nguy nga tráng lệ và đồ sộ như vậy đòi hỏi phải có một nhân tài kiệt xuất về kiến trúc và thiết kế, ngay thẳng chính trực và không vụ lợi.

Những tài được lựa chọn có Nguyễn An, Sái Tín, Trần Khuê, Ngô Trung, Khoái Tường và Lục Tường. Nhận thấy Nguyễn An là người công minh chính trực, liêm khiết, lại có tài thiết kế, nên Vua tin tưởng giao cho ông làm Tổng công trình sư, chịu trách nhiệm thiết kế, đôn đốc xây dựng cung đình; ông là người chịu trách nhiệm quyết định tối cao cho công trình, chỉ sau vua Minh Thành Tổ.

Nguyễn An phải vất vả với các việc như vẽ thiết kế, đào tạo nhân lực, cho đến chỉ đạo thi công và giám sát hiện trường.

Tử Cấm Thành

Một góc Tử Cấm Thành. (Ảnh từ lotuspro.net)

Tài năng giúp hoàn tất xây dựng Tử Cấm Thành

Tử Cấm Thành được xây từ năm 1406 đến 1420 thì hoàn tất, trong suốt 13 năm ấy Nguyễn An đã phải chịu rất nhiều sức ép từ vua Minh Thành Tổ.

Tương truyền khi xây dựng tòa thành tại 4 góc của Tử Cấm Thành, Nguyễn An đã trình hết bản thiết kế này đến bản thiết khác nhưng vẫn không được chấp nhận. Quá nóng giận vua Minh Thành Tổ ra lệnh nếu Nguyễn An không thể đưa ra bản thiết kế khiến ông ta ưng ý thì ngày mai đầu sẽ lìa khỏi cổ.

Nguyễn An đã phải làm việc suốt đêm đó, cuối cùng Nguyễn An lấy ý tưởng từ chiếc lồng nuôi dế mà ông đang nuôi để thiết kế ra tòa thành có mái xếp tầng tầng lớp lớp. Và đến nay, tòa thành đó được coi như biểu tượng đặc trưng của Tử Cấm Thành.

Tử Cấm Thành

Một góc Tử Cấm Thành. (Ảnh từ lotuspro.net)

Rất nhiều câu chuyện về tài năng của Nguyễn An khi xây dựng Tử Cấm Thành còn lưu truyền đến ngày nay. Ví như Việc vận chuyển những khối đá nặng đến hàng trăm tấn vào thời đó là không thể, thế nhưng Nguyễn An qua quan sát đã nghĩ ra cách vận chuyển mà hậu thế đến nay vẫn còn khâm phục.

Nhận thấy khu vực khai thác đá ở nơi lạnh lẽo -20oC, ông đã cho đào một rãnh nước có chiều ngang bằng tảng đá kéo dài đến nơi xây dựng, sau đó đổ nước sông vào. Nước nhanh chóng bị đông cứng tạo thành một đường băng trơn trượt từ mỏ đá đến kinh thành, khiến việc vận chuyển những tảng đá khổng lồ hàng tăm tấn trở nên dễ dàng.

Sách “Kinh thành ký thắng” của Dương Sĩ Kỳ viết mô tả rằng: “Nguyễn An tự tay vạch kiểu, thành hình là lập được thế, mắt ngắm là nghĩ ra cách làm, tất cả đều đúng với quy chế. Bộ công và các thợ thuyền đành chịu khoanh tay, bái phục, nghe ông chỉ bảo, sai khiến, thật là người đại tài, xuất chúng”.

Các nhà khoa học ngày nay cũng phải đau đầu

Có một giai đoạn các nhà nghiên cứu khoa học khi tìm hiểu Từ Cấm Thành đều đau đầu không hiểu thời đấy làm sao có thể vận chuyển những khối đá nặng đến 300 tấn để xây dựng, các phương tiện thời ấy là không thể.

Chỉ đến khi họ tìm hiểu từ các tài liệu ghi chép vào thời đó thì bí ẩn này mới được giải mã, đó là vận chuyển bằng con đường băng, nước được lấy từ sông và giếng đào ở hai bên đường gặp thời tiết lạnh tạo thành con đường băng để vận chuyển những khối đá khổng lồ. Đây chính là ý tưởng của Nguyễn An khiến ngày nay nhiều người phải khâm phục.

Sau khi công trình được xây xong Nguyễn An được vua Minh thưởng cho 50 lạng vàng, 100 lạng bạc, 8 tấn thóc và 1 vạn quan tiền.

Tử Cấm Thành

Anh 4 Tử Cấm Thành trong bức tranh từ thời nhà Minh, hiện được lưu giữ ở 

bảo tàng quốc gia tại Bắc Kinh. (Ảnh từ Wikipedia.com)

Kiến trúc thể hiện kính ngưỡng trời đất, “thiên nhân hợp nhất”

Một số phân tích cho thấy Tử Cấm Thành có thấp thoáng lối kiến trúc của người Việt xưa. Giáo sư Trần Ngọc Thêm phân tích cho thấy rằng: So với kiến trúc các kinh thành trước đó thì Tử Cấm Thành có hai điểm mới, thứ nhất các kinh thành cũ có kiến trúc hình vuông thì Tử Cấm Thành là hình chữ nhật; thứ hai các công trình khác chỉ có 1 hoặc 2 lớp vòng bảo vệ thì Tử Cấm Thành có 3 lớp vòng bảo vệ (tam trùng thành quách), hai điểm thay đổi này giáo sư cho rằng là do chịu ảnh hưởng của tư duy kiến trúc Việt.

Tử Cấm Thành được xem là tinh hoa của văn hóa 5.000 năm, thể hiện sự kính ngưỡng trời đất, trọng đạo, tuân theo thuyết “thiên nhân hợp nhất”, âm dương hòa hợp.

Chữ “tử” trong “Tử Cấm Thành” là màu tím, lấy ý từ thần thoại về Tử Vi Viên là nơi ở của Trời trên thiên thượng, Tử Cấm Thành được xây dựng phỏng theo thiên cung trên trời.

Trung tâm Hoàng Thành là Cung Thành, trung tâm Cung Thành là điện Phụng Thiên (thời nhà Thanh đổi tên thành điện Thái Hòa), đây là điện lớn nhất trong Tử Cấm Thành, tên “”phụng thiên” nghĩa là vâng theo mệnh trời, tuân theo thiên ý . Từ “phụng thiên” là lấy câu đầu trong câu “Phụng thiên thừa vận, thụ mệnh vu thiên” “Hoàng thiên vô thân, duy đức thị phụ; dân tâm vô thường, duy huệ chi hoài” (nghĩa là: “Tuân theo vận trời, vâng theo mệnh lệnh từ Trời”, “Trời xanh không kể thân thích, chỉ trợ giúp người có Đức, lòng người thay đổi vô thường, chỉ ban ân huệ cho người có tấm lòng”). Mệnh trời chỉ chiếu cố cho những vị Vua có đức, nếu Vua thất đức  thì Vương Triều sẽ suy sụp. Do đó các bậc  Đế Vương cần tu thân tích đứng để xứng với mệnh trời.

Điện Thái Hòa

Điện Phụng Thiên (từ thời nhà Thanh gọi là điện Thái Hòa) nằm ở 

trung tâm của Tử Cấm Thành. (Ảnh từ wikiwand.com)

Hoàng Đế ở Càn Thanh cung, Hoàng Hậu ở Khôn Ninh cung, càn khôn là trời đất, biểu tượng giao hòa âm dương.

Cách bố trí của Tử Cấm Thành không một chi tiết nào là ngẫu nhiên, bởi tất cả đều dựa trên những chuẩn mực lâu đời và mang một ý nghĩa biểu trưng nào đó.

Trị thủy sông Hoàng Hà

Không chỉ xây dựng Tử Cấm Thành, các công trình lớn khác Nguyễn An cũng tham gia, như trị thủy sông Hoàng Hà.

Những trận lũ lụt lớn trên sông Hoàng Hà vào các năm 1444 – 1445 vua Minh đều tin tưởng cử Nguyễn An đi sửa sang lại đê điều.

Ông đích thân chỉ huy việc đắp những con đê lớn tại những nơi xung yếu cũng như đào đắp những công trình thủy lợi lớn.

Những năm cuối đời dù tưổi cao sức yếu ông vẫn miệt mài trị thủy giúp dân

Năm 1453  dù đã 73 tuổi, ông vẫn đến Sơn Đông trị thủy và mất dọc đường. Lúc  sắp mất ông vẫn canh cánh trong lòng nỗi lo người dân Sơn Đông đói khổ vì lũ lụt, ông trăn trối rằng: Đừng xây lăng mộ cho ông như những người có công thời ấy thường làm, mà nên đem toàn bộ của cải của ông góp vào quỹ công, để phát chẩn cho dân bị lụt ở Sơn Đông, những nơi ông đang đi mà chưa tới.

Nhà sử học Trương Tú Dân nhận xét rằng về Nguyễn An là: “hết lòng vì công việc, thanh bạch, liêm khiết, khắc khổ, khi lâm chung không có nén vàng nào trong túi, là một con người cao thượng, chỉ để lại công đầu ở Bắc Kinh”.

Nhiều sách sử của Trung Quốc như “Hoàng Minh thông kỷ”, “Anh Tông chính thống thực lục”, hay “Kinh kỳ ký thắng” và “Thủy Động nhật ký”,… đều ghi nhận công lao to lớn của Nguyễn An

Trần Hưng

(Tin Đa Chiều)