Những vị Bộ trưởng đầu tiên của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa

Bộ trưởng Bộ Kinh tế Nguyễn Mạnh Hà

Sau Cách mạng Tháng 8.1945, Nguyễn Mạnh Hà được cử giữ chức Bộ trưởng Bộ Kinh tế quốc gia trong Chính phủ lâm thời do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu.

 Báo Pháp Le Monde, ngày 7.5.1992 , viết .“Ông Nguyễn Mạnh Hà từng làm Bộ trưởng Kinh tế trong Chính phủ đầu tiên của Hồ Chí Minh (1945 – 1946). Là người có tín ngưỡng sâu sắc và nhiệt thành gắn bó với VN, ông đã sống với cường độ mãnh liệt qua cuộc tranh chấp giữa Đông và Tây”

Ảnh bên : Cựu Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hà (trái) và cựu Bộ trưởng Vũ Trọng Khánh tại Pháp (1946) – Ảnh: Tư liệu gia đình cố Bộ trưởng Vũ Trọng Khánh

Vị cứu tinh của nạn đói ở Hải Phòng

   

Câu chuyện một trí thức Công giáo được chọn mặt gửi vàng ra làm Bộ trưởng Kinh tế được ông Nguyễn Mạnh Hà kể lại: Một người bạn luật sư, trước kia là bạn học luật với ông Võ Nguyên Giáp, đã nói với tôi: “Anh Giáp muốn gặp anh”. Tôi bèn đi gặp ông Giáp, ông ta chỉ nói đơn giản rằng: “Anh từng là Giám đốc Kinh tế Bắc kỳ, vậy dĩ nhiên với kinh nghiệm của anh, anh phải làm Bộ trưởng Bộ Kinh tế của Chính phủ đầu tiên mà chúng tôi sắp thành lập”.

Một số thành viên Chính phủ lâm thời sau buổi họp đầu tiên của Chính phủ.

Bìa trái, hàng đầu:Võ Nguyên Giáp,Vũ Đình Hòe,Hồ Chí Minh,Trần Huy Liệu, Nguyễn văn Tố

Hàng 2: Nguyễn Mạnh Hà, Hoàng Tích Trí, Vũ Trọng Khánh, Dương Đức Hiền 

Hàng 3: Phạm văn Đồng, Hoàng Minh Giám, Cù Huy Cận

Một tuần lễ sau đó, ngày Chính phủ chính thức ra mắt, Nguyễn Mạnh Hà có cuộc gặp đầu tiên với Hồ Chí Minh. Vừa thấy ông, Hồ Chủ tịch đã reo lên: “Chú đấy à, con rể Marrane đấy à? Tôi đã gặp ông ấy ở Đại hội Tours!”.

Nguyễn Mạnh Hà sinh tại TX.Hưng Yên trong một gia đình Công giáo. Năm 1926, khi 13 tuổi, ông sang Pháp học trung học rồi đại học. Năm 1937, ông tốt nghiệp Khoa Luật học và Chính trị Trường Đại học Paris (Pháp).

Về nước đúng lúc ở Pháp Mặt trận Bình dân lên cầm quyền, Đông Dương đang có phong trào đấu tranh để tiến tới Đông Dương đại hội. Trong thời gian này, ông được Thống sứ Bắc kỳ cử làm Thanh tra lao động TP.Hải Phòng và các khu hầm mỏ. Năm 1943, ông được cử chức Giám đốc Kinh tế kiêm Thanh tra lao động Bắc kỳ.

Khi đó, Thị trưởng Pháp ở Hải Phòng – ông Luciani đã cho gọi Nguyễn Mạnh Hà tới và đề nghị: “Tôi muốn ông lo việc tiếp tế gạo, lâu nay vẫn do người Pháp làm và họ chỉ bỏ đầy túi”. Bấy giờ giá gạo chợ đen đắt gấp mười lần giá chính thức! “Ông là người liêm khiết, tôi cử ông làm Giám đốc Kinh tế Hải Phòng và tôi giao cho ông tìm một giải pháp”, Luciani nói.

Nhờ đó, Nguyễn Mạnh Hà nắm trong tay việc tiếp tế gạo. Ông đã cùng với những bạn như nhà tư sản Nguyễn Sơn Hà mở những quán cơm bình dân. Vì thế, trong thời Nhật chiếm đóng, mỗi ngày ông và các đồng sự có thể phân phát hơn 20.000 suất cơm và một ít thức ăn. Hải Phòng thoát nạn đói và coi ông là một vị cứu tinh. Mặt trận Việt Minh biết rõ điều này, cho nên ngay sau Cách mạng Tháng 8, đã mời Nguyễn Mạnh Hà tham gia Chính phủ.

Cuộc bầu cử Quốc hội đầu tiên 6.1.1946 của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Nguyễn Mạnh Hà trúng cử đại biểu Quốc hội tại tỉnh Hưng Yên.

Nguyễn Mạnh Hà cũng là thành viên trong phái đoàn Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa sang đàm phán với Pháp tại Hội nghị Fontainebleau.

Tam H “trùm chăn”

Tam H “trùm chăn”, cụm từ người dân Hà Nội sau toàn quốc kháng chiến (19.12.1946) dành thiện cảm để gọi ba nhà trí thức Hoàng Xuân Hãn (1908 – 1996), Bộ trưởng Bộ Giáo dục – Chính phủ Trần Trọng Kim, Vũ Văn Hiền (1911 – 1963), Bộ trưởng Bộ Tài chính – Chính phủ Trần Trọng Kim và Nguyễn Mạnh Hà, Bộ trưởng Kinh tế – Chính phủ Hồ Chí Minh. Sau khi người Pháp chiếm đóng trở lại, dù mắc kẹt ở Hà Nội nhưng ba nhà trí thức này đều bất hợp tác với chính quyền thực dân.

Nhìn tấm gương ba nhà trí thức không cộng tác với chính quyền thực dân, thì các trí thức khác, vì cuộc sống gia đình, phải làm việc cho chính quyền cũng có suy nghĩ và dành tình cảm với Chính phủ kháng chiến ở Việt Bắc.

Không chỉ có vậy, bằng kiến thức luật pháp của mình, hai vị luật sư Vũ Văn Hiền và Nguyễn Mạnh Hà đã tranh tụng trong nhiều phiên tòa xử tội người tham gia kháng chiến. Tất cả các bị cáo đều được xử trắng án, trả tự do ngay tại tòa.

Năm 1951, đại tướng De Lattre de Tassigny, Cao ủy kiêm Tổng chỉ huy quân đội Pháp tại Đông Dương đã ký lệnh trục xuất Nguyễn Mạnh Hà về Pháp cùng với vợ con. Sang Pháp, ông được cử giữ chức Thanh tra lao động của Chính phủ Pháp. Năm 1965, Nguyễn Mạnh Hà còn sang Campuchia tham gia Đại hội Nhân dân Đông Dương do Quốc vương Sihanouk triệu tập, thảo luận về tình hình Mỹ can thiệp vào Đông Dương.

Trước khi qua đời vào năm 1992, Nguyễn Mạnh Hà có chia sẻ lý do Chủ tịch Hồ Chí Minh để ông ở lại Hà Nội mùa đông năm 1946, trong khi các cộng sự khác của ông thì tản cư. Đó là chuyến đi của ông Marrane, bố vợ Nguyễn Mạnh Hà, sang Trung Quốc năm 1959, nhân kỷ niệm 10 năm quốc khánh nước CHND Trung Hoa. Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nói với ông Marrane về người con rể của ông: “Hà không phải là người của chúng tôi, nhưng đó là một người thông minh và trung thực”.

Nhắc đến ông Nguyễn Mạnh Hà, không thể quên bà Renée Nguyễn Mạnh Hà – nhũ danh Marrane (1916 – 2007), phát ngôn viên tiếng Pháp đầu tiên có giọng “đầm” của Đài tiếng nói VN những ngày đầu thành lập. Bà là con gái nghị sĩ Đảng Cộng sản Pháp Georges Marrane (1888 – 1976), Thị trưởng

Ivry-sur-Seine, thành phố “đỏ” ở phía đông nam, sát TP.Paris. Georges Marrane đã làm Thị trưởng từ 1925 đến 1965, gần suốt 40 năm trời (trừ thời kỳ Đức chiếm đóng). Bà Renée luôn sát cánh với chồng trong các hoạt động xã hội và tôn giáo như: thành lập tổ chức Thanh lao công đầu tiên ở VN, tổ chức cứu đói năm 1945, cũng như các hoạt động yêu nước khác.

Theo đánh giá của nhà sử học Nguyễn Đình Đầu (đồng thời cũng là người bạn của hai vợ chồng bà), bà Renée còn là người phụ nữ duy nhất trong phái đoàn Chính phủ VN sang Pháp đàm phán Hội nghị Fontainebleau (1946). Sang Pháp năm 1996, gặp lại bà Renée, lúc đó đã 80 tuổi, “vẫn khỏe mạnh và minh mẫn, nói tiếng Việt đặc giọng Hà Nội”, nhà sử học Nguyễn Đình Đầu chia sẻ.

Kiều Mai Sơn

------------------------------------------------------

Cám ơn anh Vũ Thế Khôi đã gửi cho Blog LSQL bài viết về vị Bộ trưởng bộ KT đầu tiên của Chính phủ VNDCCH, ông Nguyễn Mạnh Hà . Ngoài ra anh còn cho biết, tấm ảnh tư liệu về Chính phủ Lâm thời đầu tiên trong bài này, nhiều năm là báu vật của gia đình cụ Vũ Đình Hòe . Một lần cụ Hòe  đưa lên nguyệt san Sài Gòn Giải Phóng nhân dịp kỷ niệm sinh nhật Hồ Chủ tịch, sau đó PV TTXVN đã đem giấy giới thiệu đến xin chụp lại, từ đó cả nước mới được biết đến tấn ảnh tư liệu quý giá này . (Calathau Vu)